Volgens de klokkenluiders is het aantal ORV’s en AOV’s dat in combinatie met een hypotheek wordt afgesloten afgelopen jaren hard gekelderd. Daardoor kunnen consumenten in grote financiële problemen komen. De maatschappelijke impact hiervan is dan ook groot, schrijven ze aan de Autoriteit Financiële Markten en klachteninstituut Kifid.

Vijftien partijen: van opleiders tot NHG

Vijftien partijen, waaronder opleiders Hoffelijk en Dukers en Baelemans, brancheorganisaties NVHP, FFP, SEH en het Verbond van Verzekeraars, maar ook Nationale Hypotheekgarantie (NHG) en budgetinstituut Nibud, kwamen afgelopen maand tweemaal bij elkaar om de problematiek te bespreken. Zij deden dat op initiatief van verzekeraars Scildon en BNP Paribas en adviesbureau DFO. De AFM was ook voor deze gesprekken uitgenodigd, maar was verhinderd. In een analyse benoemt de coalitie de belangrijkste oorzaken. Ook doen de partijen suggesties om ORV- en AOV-advies een kwaliteitsimpuls te geven.

Tijd is perverse prikkel voor adviseur

Naast het wegvallen van de ORV-eis voor NHG-hypotheken, wijzen de gesprekspartners op tijdsdruk als reden dat het overlijdens- en arbeidsongeschiktheidsrisico ondersneeuwen in adviesgesprekken. Vaste tarieven voor hypotheekadvies leiden ertoe dat adviseurs omwille van de snelheid en het rendement ORV en AOV nauwelijks ter sprake brengen. “Dit kan ertoe leiden dat de adviseur een belang heeft om in een vroegtijdig stadium een situatie te creëren waarin hij zich gelegitimeerd  voelt om vast te stellen dat de consument het risico van arbeidsongeschiktheid of voortijdig overlijden wil of kan dragen”, aldus de coalitie.

Consument heeft haast en beoordeelt adviseur op snelheid

Ook de consument is gebaat bij snelheid, stellen de schrijvers. Die wil snel weten of hij een hypotheek kan krijgen voor de woning die hij op het oog heeft. Die houding maakt het voor adviseurs makkelijker om de ‘bijverbanden’ ORV en AOV te parkeren als “iets voor later”.

Dat wordt nog eens versterkt door waarderingen op Google, social media en vergelijkers als Advieskeuze. Consumenten waarderen adviseurs hoger als ze sneller en met zo min mogelijk hobbels de hypotheek weten te sluiten. Dat maakt het verleidelijk geen aandacht te besteden aan ORV en AOV.

Audits van adviesdossiers hebben averechts effect

De partijen wijzen ook op het negatieve effect van audits op adviesdossiers. Dossiers waarin de adviseur aangeeft dat de klant een groot risico accepteert, komen vaak zonder commentaar door de screening. Dossiers waarbij de adviseur overlijdens- en arbeidsongeschiktheidsrisico wel zichtbaar maakt, leveren juist vaak een aantekening op, omdat de scenario’s niet goed of niet volledig zijn uitgewerkt. Het gevolg: het is veiliger de klant te stimuleren een hoge mate van risicobereidheid aan te meten dan te zoeken naar zekerheid.

AFM legt geen boetes op

Volgens de coalitie handhaaft de AFM nauwelijks op de kwaliteit van deze adviesdossiers. Volgens de Wft moet een hypotheekadviseur de betaalbaarheid van de kredietlasten onderzoeken bij werkloosheid, arbeidsongeschiktheid en overlijden. Wijkt een consument af van het advies, dan moet hij indringend worden gewezen op de consequenties daarvan. Dat moet allemaal duidelijk blijken uit het adviesrapport. De AFM heeft recent geen waarschuwingen of boetes op dit punt opgelegd. Dit legitimeert volgens de klokkenluiders dat steeds meer adviseurs het risico van overlijden en arbeidsongeschiktheid ‘wegschrijven’.

Geen belang voor verzekeraars

Andere oorzaken die de briefschrijvers noemen zijn het negatieve beeld dat over AOV en ORV zou bestaan en de adviseur die te trots zou zijn om laaggeprijsde confectie-oplossingen als ORV en AOV te adviseren. Ook wijzen ze naar verzekeraars met grote ORV-portefeuilles. Door de lagere premies bij oversluiten hebben zij er geen belang bij te wijzen op een goede analyse van het overlijdensrisico.

Mogelijke oplossingen: hiatenanalyse en weerstandstrainingen

De vijftien partijen hopen dat de AFM strenger gaat handhaven. Daarnaast dragen zij nog andere oplossingen aan die adviseurs moeten stimuleren meer aandacht te geven aan ORV en AOV.

Ten eerste is dat een jaarlijkse hiatenanalyse. Hierin wordt aan de hand van brondata weergegeven welke hiaten adviesdossiers bevatten. Ten tweede gaat SEH vaardigheidstrainingen bieden. Hierin leren adviseurs hoe ze weerstanden kunnen overwinnen van consumenten die zeggen niet over AOV of ORV te willen praten.

Collectieve voorziening

Verder oppert de coalitie een collectieve voorziening in het leven te roepen. Die kan gefinancierd worden met een opslag in de hypotheeklasten (of de huur). Bewoners die met een calamiteit te maken krijgen zouden dan vijf jaar vrijstelling kunnen krijgen van hun directe woonlasten. De adviseur houdt de taak om over de risico’s na deze periode te adviseren.

Nibud onderzoekt benchmark

Ten slotte willen de partijen meer concrete praktijkvoorbeelden verzamelen die het belang van een ORV of AOV benadrukken. Nibud gaat onderzoeken of een benchmark kan worden ontwikkeld met indicaties van de financiële gevolgen van overlijden of arbeidsongeschiktheid voor verschillende leeftijden en gezinssituaties.

Begin 2020 willen alle gesprekspartners opnieuw om tafel om te bespreken welke resultaten inmiddels zijn geboekt.