De juridische wijziging is het gevolg van het Ocidental-arrest van het Europese Hof van Justitie. Wat is daar gebeurd? Het staat consumenten en de partijen in de verzekeringsbranche vrij om te onderhandelen over kernbedingen en overige bedingen in polisvoorwaarden, zelfs met ongunstige uitkomst voor de consument. Maar wanneer de verzekeraar pas na de overeenkomst de exacte voorwaarden kenbaar maakt aan de consument, moet de rechter die bedingen beoordelen op de vraag of ze oneerlijk zijn. Is de rechter van oordeel dat dit het geval is, dan laat hij het beding buiten beschouwing. Het gevolg: de verzekeraar kan daar dan dus geen beroep meer op doen.
Steeds strengere eisen aan voorwaarden en bedingen
Het afgelopen jaar kwamen er steeds meer jurisprudentie over en uitspraken van Kifid over polisvoorwaarden die achteraf zijn verstrekt. Zoals onlangs een Kifid-uitspraak over Loyalis dat alleen naar voorwaarden verwees op de website bij de vernieuwing van een verzekeringsovereenkomst. Dat is niet toegestaan. Voorwaarden moeten voordat de overeenkomst tot stand komt minimaal op een duurzame gegevensdrager aan de consument worden verstrekt, bijvoorbeeld een pdf.
Het betekent niet direct dat je een zaak verliest bij het Kifid of bij de civiele rechter, maar je staat dan wel een stuk zwakker”
Ander voorbeeld is dat van Independer dat de consument na afsluiten van de overeenkomst verwees naar de voorwaarden op de website. Dit is evenmin in lijn met de richtlijn voor consumentenbescherming van de EU en eerdere arresten van het Europese Hof die de consument meer bescherming bieden. De EU geeft ook richtlijnen met lijsten van oneerlijke bedingen.
Beding al snel oneerlijk bij voorwaarden achteraf
Maar de gevolgen van het Ocidental-arrest, waar deze jurisprudentie mede uit voortkomt, strekken verder. De verzekeraar staat ten aanzien van voorwaarden die achteraf zijn verstrekt bij een geschil fors in het nadeel. De rechter zal zwaar laten wegen of de klant kennis heeft kunnen nemen van dit beding voor het aangaan van de overeenkomst. Is dat niet het geval, en de klant kan de rechter overtuigen dat hij met de juiste kennis de overeenkomst niet gesloten zou hebben, dan is de kans groot dat de rechter het beding als oneerlijk beoordeelt en niet meer ziet als onderdeel van de overeenkomst.
Praktische impact voor de verzekeringsbranche
In de praktijk betekent dit dat bij een geschil de rechter altijd actief in elke situatie aan de gedaagde verzekeraar, bank, tussenpersoon of volmacht vraagt of hij de consument vooraf de voorwaarden heeft gestuurd, zodat hij van alle bedingen op de hoogte kon zijn voordat hij de overeenkomt aanging. Oneerlijke bedingen zijn daarbij dus vanzelf onverbindend; eerlijkheid of redelijkheid kan niet meer worden betwist.
“Het betekent niet direct dat je een zaak verliest bij het Kifid of bij de civiele rechter, maar je staat dan wel een stuk zwakker”, zegt Rob Timmermans, directeur van opleider Impact. De Kifid-uitspraak in de zaak met Loyalis, is volgens Timmermans een voorbeeld. Hier had een oneerlijk beding in de voorwaarden niet geleid tot verlies van de zaak, omdat de voorwaarde waar het om ging hier voldoende duidelijk was.
Adviseurs en volmachtbedrijven lopen ook het risico hier mee te maken te krijgen, zegt Jurjen Oosterbaan van DFO. “Zij hebben in toenemende mate bepaalde dienstverleningscontracten lopen en als die voorwaarden voorafgaand aan de overeenkomst niet zijn verstrekt, dan gaat Kifid ook in die situaties kijken of in die voorwaarden bepaalde onredelijke bedingen staan.”
Digitale transitie en innovatie vaak boosdoener
Praktisch gevolg voor verzekeraars, banken en advieskantoren kan zijn dat ze het logistieke proces van het verstrekken van verzekeringen nog eens moeten doorlichten, zegt Oosterbaan. “Krijgt de klant echt de voorwaarden van tevoren?” Ook is het verstandig nog eens na te gaan of alle voorwaarden en bedingen voldoen aan de EU-richtlijn en niet als oneerlijk of onredelijk kunnen worden aangemerkt.
Oosterbaan heeft de indruk dat de huidige geschillen vaak voortkomen uit de digitalisering; processen waar men de richtlijnen over het hoofd gezien heeft. “Soms verdwijnt hier en daar achter de horizon het scherpe beeld van wat wel en niet mag.”
