Een getrouwd stel vraagt begin 2021 een lening van € 25.000 aan bij Freo. Een van hen heeft de Chinese nationaliteit en een verblijfsvergunning type 1 voor bepaalde tijd, met als einddatum 7 september 2022. De basis voor die verblijfsvergunning is verblijf bij de andere consument als familie- of gezinslid. De Chinese partner heeft net als de Nederlandse partner een vaste baan bij een Nederlandse werkgever. Ze hebben samen ook een hypotheek. Maar Freo wijst de aanvraag voor het krediet af. Bij een andere aanbieder slaagt het stel wel: daar lenen ze een maand later € 40.000, tegen een hogere rente.
Al meteen geweigerd
Het echtpaar dient een klacht in: het inkomen van de Chinese partner is bij de aanvraagbehandeling buiten beschouwing gelaten in verband met de tijdelijke verblijfsvergunning. En dat is discriminatie op grond van nationaliteit, want alleen buitenlanders kunnen verblijfsvergunning type 1 hebben. De bank moet dus bewijzen dat de verblijfsvergunning geen enkele rol gespeeld heeft bij de afwijzing. Bovendien zijn ze door de afwijzing aangewezen op duurdere aanbieders, waaronder ook Freo-moeder Rabobank. Online reviews maken ook gewag van discriminatie en al in het eerste telefoongesprek is het stel geweigerd, direct na vermelding van de nationaliteit en verblijfsvergunning. Het paar wil een compensatie en wijziging van het beleid van Freo. Ze stellen voor € 98.000 aan immateriële schade te hebben geleden. Aanvullend willen ze ook onder meer dat de Rabobank de discriminatie in het openbaar erkent. Het lijkt overigens niet de eerste keer dat het stel bij Kifid aanklopt: afgelopen jaar oordeelde de geschillencommissie al over het afwijzen van een energiebespaarlening voor een Nederlands-Chinees paar.
In de reactie stelt Freo dat het beleid naar aanleiding van de klacht van het paar wordt geëvalueerd. "Daarin zal ook gekeken worden in hoeverre het huidige beleid voldoet aan de voorwaarden uit de Algemene wet gelijke behandeling. Waar nodig, zal de kredietverstrekker haar beleid aanpassen." En daarmee is al gehoor gegeven aan de klacht, aldus Freo. Die biedt ook een vergoeding voor de hogere rente en een dinerbon van € 150.
Voorwaarde te grofmazig
Maar de geschillencommissie vindt dat er nog wel wat te behandelen valt aan de klacht. Zo moet worden vastgesteld of inderdaad de discriminatiewetgeving is geschonden. Het inkomen van houders van een tijdelijke verblijfsvergunning niet meeneemen in de berekeningen is ogenschijnlijk een neutrale beslissingsmaatstaf, aldus Kifid, "maar in de praktijk worden daarmee alleen personen met bepaalde nationaliteiten tezamen met hun eventuele gezinsleden bijzonder getroffen door deze bepaling." "Hiermee is sprake van indirect onderscheid zoals bedoeld in artikel 1 van de Algemene wet gelijke behandeling." En zo'n onderscheid is niet verboden als het objectief wordt gerechtvaardigd door een legitiem doel en de middelen voor het bereiken van dat doel passend en noodzakelijk zijn. De doelen - het risico van niet terugbetalen van de lening beperken - zijn legitiem, oordeelt de commissie. Maar: "De voorwaarde dat een aanvrager over een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd moet beschikken is te grofmazig om te kunnen dienen als middel ter beperking van het gestelde bedrijfsrisico." Dat geldt evenzeer voor de voorwaarde dat het inkomend van iemand met een tijdelijke verblijfsvergunning niet wordt meegerekend. "Het effect hiervan is nagenoeg hetzelfde."
Ook afwijzing met vaste baan en hypotheek
Al met al leidt het beleid ertoe dat personen met een verblijfsvergunning voor bepaalde tijd – ongeacht de verwachtingen over de al dan niet permanente aard van hun verblijf en ongeacht de hoogte
van hun inkomen – de eerste vijf jaar van hun verblijf in Nederland niet in aanmerking komen voor een persoonlijke lening, concludeert Kifid. "Het beleid van de kredietverstrekker leidt er zelfs toe dat – zoals in dit geval – de gezamenlijke aanvraag om voor een persoonlijke lening van een echtpaar dat bestaat uit een Nederlandse partner en een buitenlandse partner, wordt afgewezen als deze laatste partner geen verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd heeft, hoewel beide partners een vast inkomen hebben en ongeacht de hoogte van dat inkomen." Bovendien maakt de hypotheek die ze hebben dat het risico van vertrek en verhaal wordt beperkt. Freo heeft daarbovenop niet toegelicht waarom de tijdelijke vergunning een groter financieel risico is. Ook aanvragers met de Nederlandse nationaliteit kunnen immers het land kunnen verlaten, problematische schulden kunnen krijgen, scheiden of ziek worden.
Conclusie: het middel is niet passend en het onderscheid is niet objectief gerechtvaardigd. Dat is verboden indirect onderscheid maken op grond van nationaliteit: de klacht is gegrond, oordeelt de geschillencommissie.
Geen immateriële schade of rectificatie
Een verdere vergoeding krijgen de klagers echter niet. Freo heeft al toegezegd de € 170 renteverschil te vergoeden. Een vergoeding voor immateriële schade komt er ook niet. De omstandigheden zijn niet dermate ernstig van aard dat daarmee de aantasting in de persoon kan worden aangenomen, vindt Kifid. Bovendien kan het klachteninstituut niet bepalen dat Freo het beleid moet wijzigen; de klanten hebben al elders een krediet gesloten. Een publieke erkenning van de discriminatie vindt de commissie ook te veel van het goede, mede omdat Freo zelf al heeft aangegeven het beleid onder de loep te nemen. "Aangezien deze uitspraak van de commissie op de website van Kifid gepubliceerd wordt, is er ook geen aanleiding om de kredietverstrekker een publicatie op haar website of op de website van Rabobank te laten plaatsen. De consumenten hebben gevorderd dat de kredietverstrekker in een dergelijke publicatie moet vermelden dat zij andere families zal compenseren. Een dergelijke vordering is echter niet in het individuele belang van de consumenten zelf en wordt daarom eveneens afgewezen."
