De rente op nieuwe leningen in Nederland begon al in het voorjaar van 2022 op te lopen, enkele maanden voordat de ECB de rente voor het eerst verhoogde, constateert DNB. Dit gold vooral voor leningen met een lange looptijd, zoals hypotheekleningen. "Dit kwam doordat de aankoopprogramma’s voor obligaties werden gestopt en doordat marktpartijen al anticipeerden op de toekomstige renteverhogingen. Vervolgens is ook de rente op nieuwe leningen met een kortere looptijd in korte tijd sterk gestegen. Door de hogere rente op nieuwe leningen is de vraag naar nieuwe leningen voor zowel huishoudens als bedrijven sterk afgenomen, zo geven Nederlandse banken aan in de Bank Lending Survey. Dit is precies het doel van de hogere beleidsrente van de ECB, omdat dan ook de investeringen afnemen, de oververhitte economie afkoelt en de inflatie daalt."
Gemiddelde rente loopt langzaam op
Hoewel de rente op nieuwe leningen dus al snel is gestegen, merkt niet iedereen gelijk de hogere rente, stelt DNB. "De rente op bestaande leningen is namelijk veelal vastgezet voor een periode, zowel door bedrijven als huishoudens. De gemiddelde rente op bestaande leningen loopt dus maar langzaam, op omdat maar een gedeelte gefinancierd wordt met de hogere rente. Het gedeelte van de leningen waarbij de rente langer vaststaat, krijgt pas te maken met een hogere rente als de rentevaste periode afloopt."
Veel huishoudens hebben een hypotheek
Hoe snel de hogere rente doorwerkt naar de economie hangt dus voor een deel af van hoe lang de rente op bestaande leningen vaststaat. DNB: "Dit is heel wisselend per land." DNB becijferde dan ook per land in het eurogebied het percentage huishoudens met een hypotheek en welk deel daarvan binnen twaalf maanden te maken krijgt met een renteherziening. "Hierbij valt op dat relatief veel Nederlandse huishoudens een hypotheek hebben, 60 pocent, maar dat maar 6 procent van de Nederlandse huishoudens met een bestaande hypotheek binnen twaalf maanden te maken krijgt met een aanpassing van de rente.
Finland rentegevoeliger
Daarentegen heeft bijvoorbeeld veertig procent van de Finse huishoudens een hypotheek, maar daarvan krijgt 90 procent binnen twaalf maanden te maken met een renteherziening. DNB: "Daarmee zijn huishoudens in Finland dus rentegevoeliger. Desalniettemin merken huishoudens die een nieuwe hypotheek willen afsluiten, ook in Nederland, wel al snel de hogere rente."
Het totale effect is nu nog niet te zien
Doordat maar een deel van de huishoudens en bedrijven direct te maken krijgt met hogere rentes op bankleningen, kost het tijd voordat we renteverhogingen daadwerkelijk volledig voelen in onze economie. DNB: "Het totale effect van de meest recente renteverhogingen op de economie en de inflatie is nu dan ook nog niet te zien. Daarom kijkt de ECB in haar besluitvorming naar de inflatieverwachtingen op de middellangetermijn. Op dit moment is de verwachting dat de transmissie naar de economie de komende periode verder doorzet en daarom heeft de ECB besloten om in oktober de renteverhogingen te pauzeren."
